Coronavirüs’ler insanları ve çok çeşitli hayvan türlerini enfekte edebilen RNA virüsleridir. İnsanlarda soğuk algınlığından pnömoni (zatüre)’ye kadar değişen çok çeşitli solunum yolu enfeksiyonlarına neden olurlar. Her yıl sonbahar ve kış aylarında Coronavirüs’ler, -35 oranında boğaz ağrısı, kuru öksürük, burun akıntısı, halsizlik ve yorgunluk ile seyreden soğuk algınlığına yol açarlar. Enkübasyon süresi 3-5 gün olup, bu tür Coronovirüs enfeksiyonlarında hastalık 4-6 gün içerisinde kendi kendini sınırlar ve hastalar hızla iyileşirler. Olguların çok az bir kısmında ve özellikle risk grubunda ise pnömoni gelişebilir.

2002 yılından itibaren görülmeye başlayan yeni Coronavirüs türleri ise soğuk algınlığından farklı, adeta grip benzeri daha ağır seyirli solunum yolu enfeksiyonu ile kendini göstermeye başlamıştır. Bunlardan ilki SARS-CoV (Severe Acute Respiratory Syndrome Coronavirüs), (Ağır Akut Solunum Yetmezliği Sendromu) Coronavirüs enfeksiyonudur. Şubat 2003’de Çin’in Guangdong bölgesinde ilk önce yarasalardan palmiye misk kedisine ve buradan da insanlara bulaştığı düşünülen hastalık 8 ayda ve olguların çoğu Çin’den olmak üzere 5 kıtadan 33 ülkede 8000 kişiyi etkisi altına almış ve yaklaşık 800 kişi bu hastalıktan hayatını kaybetmiştir. 2004 yılından sonra da SARS’a bağlı yeni bir olgu bildirimi olmamıştır.

Bir diğer yeni Coronavirüs enfeksiyonu da MERS-CoV (Middle East Respiratory Syndrome korona virus) enfeksiyonudur. İlk defa 2012 yılında Suudi Arabistan’dan başlamıştır. Deveden insana bulaştığı ve Haziran 2018’e kadar devam eden bu farklı MERS-CoV salgını da 5 kıtada ve 27 farklı ülkede 2229 olguda saptanmıştır. Olgulardan 791’i kaybedilmiştir. SARS-CoV’de mortalite oranı iken MERS-CoV’de oran %35’e ulaşmıştır. Gerek SARS-CoV, gerek se MERS-CoV enfeksiyonlarında enkübasyon süresi 3-5 gün kadar kısa olabildiği gibi bu süre 10-14 güne kadar da uzayabilmektedir. Bu durum hastalık belirtisi ortaya çıkmadan 10-14 güne kadar hastalığı başkalarına bulaştırabilme anlamını taşır. Enkübasyon döneminden sonra hastalık yüksek ateş, boğaz ağrısı, kuru öksürük, solunum yetmezliği, kas ve eklem ağrısı ve baş ağrısı yakınmaları ile seyreder. Hastalık daha çok alt solunum yollarında harabiyete neden olduğundan pnömoni daha sık görülür ve bu durum özellikle risk grubu olarak kabul edilen yaşlı hastalarda, ya da altta yatan kronik kalp, akciğer, böbrek hastalığı olanlarda hayatı tehdit edecek düzeye ulaşır. Hastalıktan iyileşenlerde iyileşme süreci 7-10 günü bulabilir.

Soğuk algınlığı şeklinde seyreden Coronavirüs enfeksiyonlarında virüs nazofarinksteki silli epitel hücrelerini, aminopeptidaz N reseptör ya da sialik asit reseptörleri aracılığıyla enfekte eder. Virüs çoğaldıkça silli yassı epitel hücrelerinde harabiyet gelişir. Salgılanan kemokinler ve interlökinler lokal yakınmaların gelişmesine neden olur. SARS-CoV ve MERS-CoV ise solunum yolu hücrerlerine anjiotensin converting enzim 2 aracılığı ile bağlanırlar. Bu durum sistemik enfeksiyon hastalığına neden olur. Virüs pnömositlere, kana, idrara (2 aya kadar) ve dışkıya da geçebilir. Solunum yollarında virüs 2-3 hafta süreyle bulunabilir.    

31 Aralık 2019 tarihinde Çin’de Hubei eyaletine bağlı 11 milyon nüfuslu Wuhan şehrinden bildirilen olgunun da bugüne kadar hiç görülmemiş yeni bir Coronavirüs ile enfekte olduğu saptanmıştır. 2019-nCoV olarak adlandırılan bu virüsün de SARS-CoV ve MERS-CoV gibi bir zoonotik enfeksiyon yani hayvanlardan insanlara bulaştığı düşünülmektedir. Şimdilerde hızla hastalık insandan insana bulaşarak 30 Ocak 2020 tarihinde olguların çoğu Hubei eyaleti ve özellikle Wuhan’da olmak üzere ve Çin dışında 19 ülkede daha görülmek üzere olgu sayısı 8000’e ulaşılmış ve hepsi Çin’de olmak üzere 170 olgu hayatını kaybetmiştir. Hayatını kaybeden olgular irdelendiğinde bunların çoğunluğunun yaşlı hasta ya da kronik kalp, akciğer ve böbrek hastası, Parkinson ve Diyabet tanısı almış olgular olduğu saptanmıştır.

 

2019-Ncov Bulaşma Yolu Nedir?

Wuhan şehrinde başlayan bu enfeksiyonun muhtemelen deniz ürünleri ve çeşitli vahşi hayvan et ürünlerinin de satıldığı pazardan insana bulaştığı düşünülmektedir. Şu an hastalığın insandan insana bulaştığı kanıtlanmıştır. Bulaşma şu ana kadar yoğunlukla hasta ile aynı ailede ya da ortamda bulunanlarda ve damlacık önlemlerini almayan sağlık çalışanlarında görülmüştür. Bulaşma genellikle hasta kişinin öksürmesi ve aksırması sırasında oluşan damlacıklarının 1 m’ye kadar yakın temasta ve korunmasız kişilerin solunum yollarından girmesi ile olmaktadır.

 

2019-Ncov Ortamda Yaşamaya Devam Eder mi?

Şu an ki bilgiler çerçevesinde 2019 nCoV’ün dış ortam koşullarındaki cansız yüzeylere el ile temas sonrası eller aracılığı ile bulaşma olasılığı zayıf olduğu kabul edilmekle birlikte eller ile canlı ya da cansız yüzeylere temas ettikten sonra ellerin yıkanması ya da alkol bazlı el dezenfektanları ile temizlenmesi ve cansız yüzeylerin silinmesi ihmal edilmemelidir.

 

2019-Ncov Belirtileri Nelerdir?

Şu an için bilinen, enfekte olgularda öksürük, yüksek ateş ve solunum güçlüğü yakınmaları olup, ağır olgularda solunum yetmezliği, böbrek yetmezliği ve hayatı tehdit eden multi organ yetmezliği gelişebilmektedir.

Çoğunlukla üst solunum yolu hastalıkları belirtileri olan burun akıntısı, öksürük, boğaz ağrısı ve ateş olabilir. Bu virüsler bazen zatürre gibi alt solunum yolu hastalıklarına yol açabilir. Bu durum, kalp-akciğer hastalığı, bağışıklık sistemleri yetersizliği veya yaşlı olan kişilerde daha sık görülür. Klinik belirtiler hafif olduğundan laboratuvar testleri genellikle çok sık kullanılmaz. Ancak gerektiğinde serolojik tetkikler ve polimeraz zincir reaksiyonu (PCR) gibi laboratuvar testleri kullanılabilir.

 

Hastalık Kimlerde Ağır Seyirlidir?

2019 nCoV enfeksiyonu da mevsimsel gripte olduğu gibi yaşlı hastalarda ya da hangi yaşta olursa olsun altta yatan kronik kalp hastalığı, akciğer hastalığı, kronik böbrek ve karaciğer hastalığı olanlarda daha ağır ve hayatı tehdit eder nitelikte seyretme eğilimindedir.

 

Hastalık Nasıl Seyredebilir?

Şu anki bilgiler çerçevesinde hastalığın nasıl ve ne hızda seyredebileceği konusunda kesin bir kanıya varmak mümkün değildir. Ancak buna ilişkin çalışmalar devam etmektedir. Daha önce hastalığın görülmediği bölge ya da ülkelerde de hastalık görülmeye başlayabilir. Hatta hasta sayısı belirgin artabilir ancak bu durum hastalığın daha şiddetli ya da daha yüksek oranda ölüm hızı ile seyredeceği anlamı taşımaz.

 

Olası ya da Kesin Hastalara Nasıl Yaklaşılmalı?

Son 14 gün içerisinde hastalığın başladığı Çin’in Hubei eyaleti ve özellikle Wuhan şehrinde bulunan ve yüksek ateş, kuru öksürük ve solunum güçlüğü çeken hastalar olası olgu ve bu yakınmaları olup mikrobiyolojik yöntem ile solunum yolları örneklerinden etkenin saptandığı olgular da kesin olgu olarak adlandırılır. Böyle olguların kendileri doğrudan sağlık kurumuna gitmelerinden ziyade durumlarını sağlık kurumuna telefon ile bildirip sağlık ekipleri tarafından ön değerlendirmelerinin evlerinde yapılması enfeksiyonun toplum içerisinde yayılımını engellemek açısından önemlidir. Evde değerlendirilecek olguların ağız ve burunlarını kapatacak şekilde maske takmaları ve sağlık ekibinin de yüksek koruyucu özellikte maske, eldiven ve diğer koruyucu ekipmanları giyerek olguyu değerlendirmeleri gereklidir.

Hastaneye yatırılmayı gerektirecek hastaların sağlık kurumuna maske ile getirilmeleri ve olası ve/veya kesin 2019 nCoV enfeksiyonu olan olguların negatif basınçlı odalara yatırılmaları ve buna hizmet verecek sağlık ekibinin de ayrılması uygulanması gerekli yaklaşımlar arasında sayılabilir.

 

Hastalığın Tedavisi Var mıdır?

Şu an için hastlığı tedavi edecek herhangi bir antiviral ilaç yoktur. Diğer viral enfeksiyonların tedavisinde kullanılan antiviral ilaçlar Coronovirüs enfeksiyonlarının tedavisinde de denenmiş ancak etkili bir sonuç elde edilememiştir. Şu an için tedavi semptomatik olup, yatak istirahati, bol sıvı tüketimi ve günlük alınması gerekli kalorinin alınması vücut direnci açısından gereklidir. Zira hastalığı tedavi edecek olan vücut direncidir.

Sınır Kapılarında Ne Yapılmalı?

Hastalığın görüldüğü Çin’den gelen yolcular olmak üzere termal kameralardan geçirilmeleri yanı sıra bu tür yolcuların mümkün ise sağlık kontrolünden geçirilmeleri ve yine herhangi bir sağlık sorunu olmayan kişilere hazırlanmış afişler ile 14 gün içinde sağlık durumlarında değişiklik olduğu ve yüksek ateş, öksürük ve solunum sıkıntısı geliştiğinde sağlık kurumunu telefon ile aramaları konusunda bilgilendirilmeleri gereklidir. Yine bu tür kişilerin iç bir yakınmaları olmasa bile 14 gün süre ile dış ortam koşullarına çıkacak olduklarında maske takmalarının öneminin vurgulanması hastalığın görülmemesi ya da yaygınlaşmaması açısından önemli yöntemlerdir.

 

CORONA VİRÜSÜ NASIL BULAŞIR?

 Corona virüsler birçok farklı canlıda hastalıklara neden olabilir. Ancak, SARS-CoV insanlar ve maymunlar, Himalaya misk kedisi, rakun köpeği, kedi, köpek ve kemirgenler gibi hayvanlara bulaşabilir. Kış aylarında daha çok görülen bu virüs; özellikle solunum yolları, karaciğer, mide, barsak ve sinir sistemini etkileyebilir. Grip gibi kolayca, öksürme ve hapşırma ile havaya saçılan virüslerin alınması, enfekte materyale dokunulmasının ardından ağız ve buruna temas sonucunda bulaşabilir.